Spartium junceum L.
Fabaceae
Σπάρτο το βουρλοειδές
Spanish broom
Πολυετής, φυλλοβόλος θάμνος της οικογένειας των Κυαμοειδών (Fabaceae) που μπορεί να φτάσει 4 μέτρα σε ύψος. Το φυτό που είναι το μοναδικό στο γένος Spartium είναι αυτοφυές στην περιοχή της Μεσογείου ενώ έχει εξαπλωθεί ως επιγενές σε πολλές περιοχές του κόσμου. Είναι φυτό ανθεκτικό στη ξηρασία και σε κάθε είδους δύσκολες κλιματικές συνθήκες ή ασθένειες Μπορεί να ευδοκιμήσει και σε άγονα πετρώδη εδάφη. Προτιμά όμως τις ηλιόλουστες θέσεις και σε σκιερές τοποθεσίες η ανθοφορία του είναι μειωμένη.
Από τα τέλη Μαϊου και ως τα τέλη Ιουνίου στολίζει τα μεσογειακά τοπία με τα λαμπερά κίτρινα άνθη του ενώ το υπέροχο άρωμά τους μαγεύει. Για αυτά τα χαρακτηριστικά του θεωρείται εξαιρετικό καλλωπιστικό για κήπους και πάρκα. Το φυτό έχει πλούσιο ριζικό σύστημα και είναι πολύτιμο για την συγκράτηση πρανών και διαβρωμένων εδαφών*. Οι πολυάριθμοι σπόροι του σκορπίζονται όταν ωριμάσουν, πολλές φορές κάνοντας κρότο, από το μητρικό φυτό και μπορεί να διατηρήσουν τη βλαστητική ικανότητα για πολλά χρόνια !
Οι όρθιοι σκληροί βλαστοί του χρησιμοποιήθηκαν παραδοσιακά στην καλαθοπλεκτική και στη παραγωγή κλωστικών ινών και σκοινιών με μεγάλη αντοχή. Στα Κύθηρα παλιότερα άφηναν τους βλαστούς στο νερό αρκετές μέρες και από το ινώδες εσωτερικό έφτιαχναν κλωστές για χοντρά υφάσματα που ύφαιναν στον αργαλειό ή χοντρά σκοινιά που χρησιμοποιούσαν για να « μπουζιάζουν » τα ζώα. Η επεξεργασία των βλαστών γινόταν με μαγκάνισμα όπως έκαναν και για το λινάρι ( Προφορική μαρτυρία)
Στην παραδοσιακή λαϊκή ιατρική τσάι από αποξηραμένα άνθη χρησιμοποιήθηκε ως διουρητικό και καρδιοτονωτικό καθώς και για αντιμετώπιση άλλων παθήσεων. Στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκε από την λαϊκή ιατρική για αντιμετώπιση πεπτικών ελκών ενώ σύγχρονη έρευνα φαίνεται να επιβεβαιώνει τις ιαματικές ιδιότητες του. (Salim, 1990) ( Perry et al., 1986, Pihan et al., 1987)(Teresa Cerchiara et al.,2013)
Το φυτό αναφέρεται στον Διοσκουρίδη 4. 154 με το ίδιο όνομα : σπαρτίον.
σπαρτίον· [οἱ δὲ λοβόν, οἱ δὲ λύγον καλοῦσιν.] θάμνος ἐστὶ φέρων ῥάβδους μακράς, ἀφύλλους, στερεάς, δυσθραύστους, αἷς τὰς ἀμπέλους δεσμεύουσι· φέρει δὲ λοβοὺς ὥσπερ φασήλου, ἐν οἷς σπερμάτια φακοειδῆ, ἄνθος μήλινον ὥσπερ λευκοΐου. τούτου ὁ καρπὸς καὶ τὰ ἄνθη ποθέντα σὺν μελικράτῳ ὁλκὴ ὀβολῶν πέντε καθαίρει ἄνω μετ᾽ ἐντάσεως πολλῆς ὥσπερ ὁ ἐλλέβορος ἀκινδύνως, ὁ δὲ καρπὸς κινεῖ <καὶ> τὴν κάτω κάθαρσιν· καὶ αὐτῶν δὲ τῶν ῥάβδων ἐν ὕδατι βραχεισῶν, εἶτα κοπει σῶν καὶ χυλισθεισῶν, ἰσχιαδικῶν ἐστι βοήθημα ὁ χυλὸς ὅσον κύαθος εἷς πινόμενος νήστεσιν· ἔνιοι δὲ ἐναποβρέξαντες ἅλμῃ ἢ θαλάττῃ ἐγκλύζουσι τοὺς ἰσχιαδικούς· ἄγει δὲ αἱματῶδες καὶ ξυσματῶδες.
Το όνομα του γένους προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη σπάρτον = σχοινί, και αναφέρεται σε αρκετούς αρχαίους συγγραφείς δείχνοντας ότι ήδη από την αρχαιότητα οι βλαστοί του χρησιμοποιήθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Το χαρακτηριστικό επίθετο του είδους προέρχεται από τη λατινική λέξη juncus = βούρλο.
Σήμερα που το αίτημα για αντικατάσταση των συνθετικών ινών, που έχουν τεράστιο οικονομικό και κυρίως περιβαλλοντικό κόστος, είναι ισχυρό, η έρευνα για χρήση παραδοσιακών πρώτων υλών που είναι πλήρως ανακυκλώσιμες και με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, συνεχίζεται και ενισχύεται οπότε μπορεί να είναι κανείς αισιόδοξος. Σε αυτή την περίπτωση το spartium junceum ενδέχεται να αποδειχθεί φυτό μεγάλης οικονομικής αξίας για τη σύγχρονη κοινωνία.
*Preti, F. and Giadrossich, F.: Root reinforcement and slope bioengineering stabilization by Spanish Broom (Spartium junceum L.), Hydrol. Earth Syst. Sci., 13, 1713–1726, https://doi.org/10.5194/hess-13-1713-2009, 2009.
