Ο Κρίνος της θάλασσας

Pancratium maritimum L.

Παγκράτιο το παράλιο

Amaryllidaceae

Κύθηρα, Αύγουστος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Πολυετές, βολβώδες φυτό των μεσογειακών ακτών. Ο βολβός του θαμμένος βαθιά μέσα στην άμμο ανθίζει στα τέλη Αυγούστου. Τα ολόλευκα άνθη έχουν υπέροχο γλυκό άρωμα. Οι σπόροι του κατάμαυροι και ελαφροί σαν κάρβουνο κρατούν στο κέντρο τους τον πολύτιμο μικροσκοπικό βολβό και ταξιδεύουν με τα κύματα του χειμώνα ώσπου να βρουν την κατάλληλη παραλία για να βλαστήσουν μετά από χρόνια.

Στην αρχαιότητα θεωρήθηκε ιερό φυτό και απεικονίζεται στις θαυμάσιες τοιχογραφίες των ανακτόρων της Κνωσσού ( Έβανς 1896) και της Θήρας (Μαρινάτος, δεκαετία του '70). Υπάρχουν επίσης αναφορές για χρήση του σε μυητικές τελετές μέχρι και την μυκηναϊκή εποχή. Βουσμάνοι της Αφρικής το χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα σε θρησκευτικές τελετές .

Το όνομα προέρχεται από τη σύνθετη ελληνική λέξη παν +κρατώ > παγκρατής = πανίσχυρος αναφορά στη δύναμη του φυτού να επιβιώνει σε πολύ ακραίες συνθήκες στη καυτή άμμο του μεσογειακού καλοκαιριού. 

Κατά μία άλλη εκδοχή το όνομα οφείλεται στις ισχυρές φαρμακευτικές ιδιότητές του.Το επίθετο maritimum = θαλασσινός, παραθαλάσσιος

Υπάρχουν περίπου 15 είδη στο γένος και όλα σχεδόν θεωρούνται τοξικά αφού οι βολβοί περιέχουν πάνω από 20 αλκαλοειδή.

Ο Θεόφραστος το αναφέρει σαν κατάλληλο αντίδοτο στις δηλητηριάσεις , σαν καρδιοτονωτικό ενώ αναφέρει ότι οι ίνες του χρησιμοποιούνται για την κατασκευή παπουτσιών και ρούχων. O Διοσκουρίδης το θεωρεί ισχυρό φάρμακο κατά των παθήσεων της σπλήνας και κατά της υδρωπικίας.

“παγκράτιον οἱ δὲ καὶ τοῦτο σκίλλαν ὀνομάζουσι. ῥίζα ἐστὶ βολβῷ μεγάλῳ ὁμοία, ὑπόπυρρος, πικρὰ καὶ πυρώδης τὴν γεῦσιν, φύλλα κρίνῳ ὅμοια, μακρότερα δέ. ἔχει δὲ δύναμιν τὴν αὐτὴν τῇ σκίλλῃ καὶ σκευασίαν καὶ δόσιν, ποιοῦσαν ἐπὶ τῶν αὐτῶν παθῶν· ἐπιεικεστέρα μέντοι τῆς σκίλλης ἡ ταύτης δύναμις· ὅθεν καὶ χυλιζομένη μειγνυμένη τε ὀροβίνῳ ἀλεύρῳ καὶ ἀναπλασσομένη εἰς ἀρτίσκους δίδοται σὺν ὑδρομέλιτι σπληνικοῖς καὶ ὑδρωπικοῖς ὠφελίμως.”

 Διοσκουρίδης, Περί Ύλης Ιατρικής,  Βιβλ.ΙΙ

Πέρα από την ομορφιά του το φυτό έχει ιδιαίτερη οικολογική αξία καθώς οι βαθιές ρίζες του ( 1,5 μ.) μπορούν να 

συγκρατήσουν τα σαθρά αμμώδη εδάφη κάνοντας τα ανθεκτικά στην αιολική διάβρωση και δημιουργώντας κατάλληλο περιβάλλον για ανάπτυξη και άλλων φυτών. Το φυτό έχει χαρακτηριστεί κινδυνεύον κυρίως λόγω της τουριστικής ανάπτυξης που υποβαθμίζει τα φυσικά ενδιαιτήματα του.

Σε όλες τις αμμώδεις παραλίες του νησιού των Κυθήρων στα όρια του χειμέριου

κύματος ,τα υπέροχα λευκά κρινάκια στολίζουν το τοπίο. Δυστυχώς για μας κάθε

χρόνο οι πληθυσμοί του μειώνονται καθώς “η ανάπτυξη” της καντίνας και της

ξαπλώστρας προωθείται σταθερά τα τελευταία χρόνια και στο νησί μας. 

Θαυμάστε το και προστατέψτε το!!!