Αναγνώστες

Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011

Κρίταμο

Crithmum maritimum L.


Αpiaceae (Umbelliferae)





Κύθηρα, Ανατολικές ακτές. Φθινόπωρο 2010.
Φωτογραφίες Σ. Φατσέα

Πολυετές φυτό που φυτρώνει σε παραθαλάσσια βραχώδη ή αμμώδη εδάφη. Εχει έντονο άρωμα και αλμυρή γεύση. Τα μικρά άνθη βγαίνουν το καλοκαίρι και σχηματίζουν σκιάδιο ανοικτοκίτρινο. Ο κάρπος του, μακρουλός, λείος και βαθιά αυλακωτός έχει χρώμα κιτρινωπό ή κοκκινωπό.Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμασαν κρίθμον από την ομοιότητα που είχε με το σπόρο του κριθαριού.

 Το χρησιμοποιούσαν όπως και σήμερα ωμό, βρασμένο σαν σαλάτα ή διατηρημένο σε ξύδι ή σε άλμη. "....λαχανεύεται εφθόντε και ωμόν εσθιόμενον,και ταριχεύεται εν άλμη..” Διοσκουρίδης

Οι παλιοί ναυτικοί το είχαν μαζί τους για να καταπολεμούν το σκορβούτο αφού η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C είναι μεγάλη. Περιέχει ακόμα αιθέριο έλαιο, μεταλλλικά άλατα,ιώδιο κ.α. Είναι εξαιρετικό ορεκτικό, τονωτικό και καθαρτικό. Σήμερα εκτός απο την διατροφική του αξία αναγνωρίζεται και  χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βιομηχανία καλλυντικών.  Στην Αγγλία η συλλογή του στη φύση απαγορεύεται με νόμο, υπάρχουν όμως, καλλιέργειες που τροφοδοτούν τις αγορές.

Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2011

Μια υπομονετική κλέφτρα...

Οροβάγχη


Orobanche


Orobanchaceae
Το όνομα της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό 
όροβος (είδος βίκου) + άγχω = πνίγω στραγγαλίζω.




To Γένος  περιλαμβάνει πάνω από διακόσια είδη παρασιτικών φυτών, που δεν παράγουν καθόλου χλωροφύλλη αλλά βλασταίνουν στις ρίζες άλλων φυτών. Οι σπόροι μπορεί να περιμένουν τον κατάλληλο ξενιστή για πολλά χρόνια, αόρατοι μέσα στο χώμα. Όταν μια ρίζα ζωντανού φυτού βρεθεί κοντά τους, ξυπνούν και απλώνουν ένα πλοκάμι που κολλά πάνω της και κλέβει νερό και θρεπτικά συστατικά ώστε να μεγαλώσει.

Κύθηρα Ιανουάριος 2011.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα
Κάποια είδη παρασιτούν μόνο σε συγκεκριμένα φυτά οπότε παίρνουν το όνομά τους. Κάποια άλλα είδη, όπως η Orobanche ramosa, μπορούν να γίνουν παράσιτα διαφόρων ειδών. Θεωρείται αρκετά σοβαρή απειλή για καλλιεργούμενα είδη όπως η τομάτα, η μελιτζάνα, η πατάτα, τα φασόλια κ.α.

Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011

Του λαγού το παξιμάδι....!!!

Prasium majus L.


Lamiaceae







Κοντολιάνικα Κύθηρα Ιανουάριος 2011.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα
Αειθαλής αρωματικός θάμνος κοινός σε όλη τη Μεσόγειο. Ανθίζει από τον Δεκέμβριο ως τον Ιούνιο. Στα Κύθηρα και στην Κρήτη το λένε λαγοπαξίμαδο ή λαγουδοπαξίμαδο ή του λαγού το παξιμάδι.
Τα τρυφερά βλαστάρια τρώγονται ωμά ή βρασμένα.Θεωρείται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Είναι καλό χωνευτικό , επουλωτικό των ελκών στομάχου και δωδεκαδακτύλου και ρυθμίζει την έκκριση γαστρικών υγρών.

'Αλλα κοινά ονόματα:φασσόχορτο, ψευδοπράσιο, φονόχορτο.

Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011

Τεύκριο το βραχύφυλλο

Teucrium brevifolium Sch.

Labiatae  (Lamiaceae)


Αειθαλής θάμνος ενδημικός της ανατολικής Μεσογείου. Ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των χειλανθών. To είδος Teucrium brevifolium περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της IUCN (1993, Ελλάδα) με το χαρακτηρισμό “σπάνια”.








Στα Κύθηρα το βρίσκουμε κυρίως στα δυτικά και νότια. Ανθίζει από το τέλος Δεκεμβρίου, και αποτελεί πολύτιμη τροφή για τις μέλισσες αυτή την εποχή που η ανθοφορία είναι χαμηλή.
Τα άνθη του με τους στήμονες να προεξέχουν σαν μικρές κεραίες, μπορεί να είναι λευκά ή ροζ ή ανοικτά μωβ







Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2011

Σιληνή η έγχρωμη

Silene colorata Poiret

Caryophyllaceae




Κύθηρα, Ιανουάριος 2011. Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα

Ενδημικό της Μεσογείου. Ανθίζει από Μάρτιο μέχρι Μάϊο (νωρίτερα στα παραθαλάσσια ) και στολίζει με το υπέροχο χρώμα της ολόκληρες περιοχές.Πολλά είδη του γένους Silene καλύπτονται από μια κολλώδη ουσία στην οποία μάλιστα συχνά παγιδεύονται μύγες και άλλα μικρά έντομα. ( catchfly στα Αγγλικά)
 Το όνομα ίσως προέρχεται από τον Σιληνό τον συνοδό του Διονύσου και πατέρα όλων των σατύρων, που συχνά παριστάνεται καλυμμένος με αφρούς.
Αλλη πιθανή προέλευση του ονόματος από την αρχαία ελληνική λέξη σίελος (σάλιο).

Πέμπτη 20 Ιανουαρίου 2011

Συμβουλή του Πυθαγόρα..... προσοχή στον Μανδραγόρα!!!

Mandragora officinarum

Mandragora autumnalis

(mandrake)

Solanaceae



Πολυετές φυτό της Μεσογείου και των Ιμαλαΐων,με φαρδιά σκουροπράσινα φύλλα που σχηματίζουν επίπεδη ροζέτα. Μωβ ή λευκά λουλούδια εμφανίζονται σαν μπουκέτο στο κέντρο της, από το φθινόπωρο έως την άνοιξη. υπάρχουν συνολικά έξι είδη του γένους από τα οποία ο Μανδραγόρας ο Φαρμακευτικός ή Φθινοπωρινός είναι ο πιο γνωστός.


Μανδραγόρας με λευκά άνθη

Εκατοντάδες θρύλοι συνοδεύουν τον Μανδραγόρα από τα αρχαία χρόνια. Παλιότερα υπήρχαν ειδικοί τεχνίτες οι μανδραγορίτες που είχαν ειδικότητα να επεξεργάζονται την περίφημη ρίζα του μανδραγόρα έτσι ώστε να μοιάζει με γυναικείο ή ανδρικό σώμα( Μηλιαράκης ). Η ρίζα που έχει σκουροκαφέ χρώμα έτσι κι αλλιώς θυμίζει κάπως ανθρώπινο σώμα επειδή συχνά το κεντρικό μέρος της χωρίζεται σε δύο ή και τρία στελέχη. Ήδη από την αρχαιότητα είχαν αναγνωριστεί οι υπνωτικές ιδιότητες του φυτού, που χρησιμοποιήθηκε μαζί με το όπιο τον υοσκύαμο και το κώνειο σαν αναισθητικό στα χειρουργεία. Ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης τον αναφέρουν σαν θαυματουργή ρίζα με κατευναστικές και ναρκωτικές ιδιότητες. Στην ελληνική παράδοση ο μανδραγόρας συνδέθηκε με την γονιμότητα και την απόκτηση αρσενικών παιδιών. (ονομάζεται ακόμα και σήμερα σερνικοβότανο σε ορισμένες περιοχές). Οι καρποί του, που όταν ωριμάζουν έχουν σκούρο πορτοκαλί χρώμα και γεύση υπόγλυκη θεωρούνται εξαιρετικό αφροδισιακό. Οι θρύλοι γύρω από τους τρόπους που πρέπει να ξεριζωθεί είναι πολλοί. Ο Ιουδαίος συγγραφέας Φλάβιος Ιώσηπος αναφέρεται στην πολύτιμη ρίζα λέγοντας ότι μόνο με συγκεκριμένη τελετουργία (φάσεις της σελήνης μαύρο ζώο κλπ) μπορεί κανείς να την αποκτήσει αλλιώς κινδυνεύει να πεθάνει, από τα ουρλιαχτά του φυτού καθώς ξεριζώνεται. 

Κύθηρα Ιανουάριος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Η νεώτερη έρευνα δείχνει ότι το φυτό περιέχει ατροπίνη υοσκυαμίνη σκοπολαμίνη ουσίες που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε θάνατο. Είναι εξαιρετικά τοξικό. Μαζί με τη ντατούρα που μοιάζει με βλήτο θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα φυτά καθώς μπορεί κανείς εύκολα να το περάσει για βρώσιμο αγριόχορτο και να το καταναλώσει χωρίς την κατάλληλη επεξεργασία πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές δηλητηριάσεις. Μια τέτοια ιστορία έχουμε ακούσει στα Κύθηρα όπου παλιότερα, μια γριούλα κατά λάθος έβαλε και φύλλα μανδραγόρα στην καλισούνα ( χορτόπιτα με τυρί ) με αποτέλεσμα όσοι έφαγαν να κινδυνεύσουν σοβαρά.   

Οι καρποί του μανδραγόρα. Απρίλιος 2004.
Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα

Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2011

Μπελεβάλια η υακινθοειδής

Bellevalia hyacinthoides


Hyacinthaceae - Liliaceae

Kύθηρα, Ιανουάριος 2011. Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα


Μικρό πανέμορφο ζουμπούλι που βρήκαμε σε πετρώδεις παραθαλλάσιες περιοχές, στα ανατολικά των Κυθήρων. Το όνομά της προέρχεται από τον P. P. R. de Belleval (1558–1632) από τους πρώτους συστηματικούς βοτανολόγους. Το υακινθοειδής το οφείλει στο χρώμα της και στην προφανή ομοιότητα με τους διάσημους εκπρόσωπους της οικογένειας. Είναι φυτό βολβώδες, πολυετές, στενό ενδημικό της Ελλάδας.  

Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011

Asplenium ceterach L.


Ceterach officinarum DC.


Σκορπιδόχορτο

Aspleniaceae  


Ένα από τα πολλά είδη του γένους Αsplenium (720 είδη Kramer &Viane 1990). Διάσπαρτο σε όλη την Ευρώπη και την Ασία. Στην Μάλτα και την Kεντρική Ευρώπη θεωρείται σοβαρά απειλούμενο και προστατεύεται.
Βορειοδυτικά Κύθηρα, Οκτώβριος 2010.
Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα
Προτιμά τις ρωγμές των βράχων και ευδοκιμεί σε πετρώδεις και βραχώδεις περιοχές, με βορεινό προσανατολισμό. Για να προστατευτεί από τον ήλιο γυρνά τα φύλλα του που στην κάτω επιφάνεια έχουν χρυσαφί χρώμα αντανακλώντας έτσι το φως και τη ζέστη. Παράλληλα διατηρεί μικρό μήκος φύλλων, ενώ σε σκιερά μέρη, τα φύλλα μπορεί να γίνουν δύο και τρεις φορές μακρύτερα.Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν φάρμακο με εξαιρετικές διουρητικές και αποχρεμτπικές ιδιότητες. Στην Κρήτη το θεωρούν φάρμακο για τις ουρολιθιάσεις και τις νεφρολιθιάσεις.  Άλλα κοινά ονόματα σκορπίδι, χρυσόχορτο, ασπλήνιο. 

Τετάρτη 12 Ιανουαρίου 2011

Καμπανούλα η βραχόφιλη, των Κυθήρων

Campanula saxatilis subsp.cytherea

Campanulaceae
Tο είδος αυτό της καμπανούλας θεωρείται τοπικό ενδημικό των Κυθήρων και Αντικυθήρων (Rechinger f. &Phitos (Phitos 1965:483).
Κύθηρα, Μάιος 2006. Φωτογραφίες Ιωάννα Παραβάλου.
Πολύ συγγενικό και ίσως όμοιο στα μάτια του μη ειδικού η Campanula saxatilis subsp. saxatilis υπάρχει στη Δυτική Κρήτη. Και τα δύο είδη θεωρούνται εξαιρετικά σπάνια. Το όνομα προέρχεται από το λατινικό saxum= βράχος, saxatilis=που ζει ή αναπτύσσεται ανάμεσα σε βράχους. Πράγματι το είδος αυτό της καμπανούλας θα το βρούμε σε σχισμές βράχων, σε πετρώδη εδάφη ή ακόμα και στους τοίχους παλιών σπιτιών, όπως στις υπέροχες  φωτογραφίες της Ιωάννας. 

Δευτέρα 10 Ιανουαρίου 2011

Εξωτική και περήφανη

Χασμάνθη η Αιθιοπική
Chasmanthe aethiopica L., N.E.Brown

Iridaceae
                              


Καραβάς, Ιανουάριος 2011. Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα
Το όνομα της σύνθετο από το αρχαίο ελληνικό χάσκω και άνθος.
Το φυτό, που προέρχεται από τη Νότια Αφρική και έχει εγκλιματιστεί στη Μεσόγειο και σε άλλα μέρη του κόσμου, πολλαπλασιάζεται δημιουργώντας όμορφες συστάδες, αν μείνει ανενόχλητο για αρκετά χρόνια. Αντέχει πολύ στην ξηρασία. Στα Κύθηρα το βρίσκουμε σε όλο το νησί ανθισμένο από τα τέλη Δεκεμβρίου ως το Φεβρουάριο. Στον Καραβά τη λένε αγριογλαδιόλα.  

Τετάρτη 5 Ιανουαρίου 2011

Το Γούρι της Πρωτοχρονιάς

Urginea maritima L. Scilla maritima L.

Κρεμμυδασκέλα, Ασκέλα


Hyacinthaceae - Liliaceae


Κοντολιάνικα Οκτώβριος 2010.
Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα
Πολυετές φυτό πολύ κοινό σε όλη τη Μεσόγειο.Στα Κύθηρα τη λέμε ασκέλα ή κρεμμυδασκέλα
Τα φύλλα και τα λουλούδια της δεν εμφανίζονται ποτέ μαζί αφού ανθίζει από τέλη Αυγούστου ως τον Οκτώβριο ενώ τα φύλλα φαρδιά και εντυπωσιακά αρχίζουν να βγαίνουν κατευθείαν από τον πελώριο βολβό που εξέχει ελαφρά από το έδαφος, στα τέλη Νοεμβρίου. Το ανθισμένο στέλεχος μπορεί να φτάσει πάνω από ένα μέτρο ύψος. Οι βολβοί, ιδιαίτερα αυτοί με κοκκινωπό χρώμα περιέχουν ισχυρό δηλητήριο και χρησιμοποιούνται στην παρασκευή ποντικοφάρμακου. Ο χυμός τους προκαλεί έντονο ερεθισμό και φουσκάλες στο δέρμα. Πολλοί πάντως θεωρούν ότι ο βολβός έχει εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες, ιδιαίτερα σαν καρδιοτονωτικό,αποχρεμπτικό και διουρητικό.





Τριφυλιάνικα, Δεκέμβριος 2010. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Μπλιτσέρι,Κοντολιάνικα . Οκτώβριος 2010.
Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα

Από την αρχαιότητα σε πολλά μέρη της Ελλάδας την κρεμούν στην πόρτα την πρωτοχρονιά για γούρι αφού εξακολουθεί να ζει πολύ καιρό κι ας είναι ξεριζωμένη. Αυτή η εξαιρετική ζωτική δύναμη πιστεύουν ότι θα μεταφερθεί στο σπιτικό τους.
Τη συναντάμε με πολλά ονόματα: σκυλοκρεμμύδα, ασκελετούρα, αγιοβασιλίτσα, αγριοκρεμμύδα, ασκυλοκάρα, κουβαροσκέλα.
Πηγή: Γενική Φυτοθεραπευτική Ι.Μ. Ζαχαρόπουλου. Εκδ. ΨΙΧΑΛΟΥ
.

Τρίτη 4 Ιανουαρίου 2011

Επικοινωνούν μεταξύ τους....;;;!!!





Από τη δεκαετία του '60 τουλάχιστον, διάφορα πειράματα δείχνουν ότι κάτι γίνεται με τα φυτά και ίσως η εικόνα που έχουμε για εντελώς παθητικούς οργανισμούς που δεν αντιδρούν όπως οι άνθρωποι και τα ζώα  να μην είναι και τόσο σωστή .... δείτε ένα νέο πείραμα:
Clever Plants 'Chat' Over Their Own Network