Αναγνώστες

Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2011

Ανεμώνη η ταόμορφη


Anemone pavonina Lam.


Ranunculaceae




Φεβρουάριος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα


Οι διαφορές της από της ανεμώνη τη στεφανωματική είναι μικρές για το μάτι του μη ειδικού. Ανθίζει αργότερα, στα τέλη Ιανουαρίου και ιδιαίτερα η κόκκινη παραμένει ανθισμένη μέχρι αργά την άνοιξη. Τα φύλλα του υπανθίου είναι σχεδόν ακέραια, λογχοειδή ή ελαφρά οδοντωτά στην άκρη. Τα εντυπωσιακά σέπαλα είναι περισσότερα. Ο Σφήκας αναφέρει ότι το είδος απαντάται στην ηπειρωτική κυρίως Ελλάδα σε δύο βασικές ποικιλίες, α)var. pavonina, με άνθη εντελώς κόκκινα ή κόκκινα με έναν ανοιχτόχρωμο κύκλο προς τη βάση των σεπάλων.
β) var. purpureoviolacea, με άνθη πορφυρά ή ρόδινα ή μερικές φορές σχεδόν λευκά.(Σφήκας 2001)

Στα Κύθηρα βρήκαμε αρκετές ρόδινες στα δυτικά του νησιού, πολύ λίγες λευκές στα νότια, ενώ οι κόκκινες υπάρχουν σχεδόν παντού. Το χαρακτηριστικό επίθετο του είδους προέρχεται από το λατινικό pavo-pavonis = παγώνι (αρχ.ελλ. ταώς) και αναφέρεται στο βαθύ μπλέ σχεδόν ιριδίζον "μάτι" του λουλουδιού.

Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011

More of ... Barlia....


Barlia Robertiana (Loiseleur) Greuter
Syn. Himantoglossum robertianum (Delforge)

Orchidaceae





Το όνομα Barlia Robertiana εξακολουθεί να χρησιμοποιείται παρόλο που,όπως ενημέρωσε το blog Νέα και Ανακοινώσεις των Κυθήρων, που αναδημοσιεύει τις αναρτήσεις του Flora Cytherea, ο φυτοβιολόγος Κος Γιαννακούλιας, ο P.Delforge ανακοίνωσε το 1999 ότι πρόκειται για το είδος Himantoglossum robertianum το οποίο πράγματι αναφέρεται στις βάσεις δεδομένων, ως συνώνυμο.  


Προτιμώ το όνομα Μπάρλια επειδή φαίνεται να έχει ευρύτερη χρήση επί του παρόντος και μου ακούγεται και πολύ πιο φιλικό. Όσο για το μέγεθος, πράγματι τα είδη που αναφέρει ο συμπαθής κύριος Γιαννακούλιας  είναι κατά τι υψηλότερα (10 εκ) όμως δεν είναι τόσο πυκνά και εύρωστα, άρα δικαιολογείται φαντάζομαι να θεωρείται η Μπάρλια “μεγαλύτερη” ορχιδέα της Ευρώπης. 

Είναι γνωστές οι διαμάχες και αντιγνωμίες της επιστημονικής κοινότητας σε πολλούς τομείς. Δεν θα μπορούσα και δεν θα ήθελα καθόλου να εμπλακώ σε τέτοιου είδους συζητήσεις.
Η προσπάθεια που γίνεται στο blog Flora Cytherea είναι να παρουσιαστούν τα είδη που υπάρχουν στο νησί των Κυθήρων,για να τα γνωρίσουμε όλοι. Το κάνουμε από κέφι και μεράκι και δεν διεκδικούμε ούτε επιστημονικές δάφνες , ούτε κανενός άλλου είδους ανταμοιβή. Ασφαλώς γίνεται κάθε προσπάθεια οι πληροφορίες που δημοσιεύονται να είναι ακριβείς. Στο θέμα της ταξινόμησης και της ονοματολογίας συμβουλευόμαστε διεθνείς,έγκυρες βάσεις δεδομένων γνωστών πανεπιστημίων. Είναι φυσικό βέβαια να υπάρξουν αστοχίες αφού και οι ίδιοι οι ειδικοί επιστήμονες δεν φαίνεται να συμφωνούν πάντα σε τέτοια θέματα.Σε κάθε περίπτωση, ευχαριστούμε τον κύριο Γιαννακούλια που διέθεσε το χρόνο του για να μας ενημερώσει.


Muscari Commutatum Guss.


Hyacinthaceae


Πολυετή, βολβώδη φυτά με εξάπλωση σε όλη τη Μεσόγειο, Βόρεια Αφρική και Νοτιοδυτική Ασία.
Αρκετά είδη καλλιεργούνται σαν καλλωπιστικά φυτά κήπων σε όλο τον κόσμο. Στα Κύθηρα το είδος muscari commutatum, υπάρχει σε όλο το νησί , φυτρώνει σχεδόν παντού, σχηματίζοντας συχνά πυκνά χαλιά με βαθύ μωβ χρώμα. Οι περισσότεροι τα λέμε καλογέρια ή καλογεράκια.
Το λατινικό όνομα του γένους προέρχεται από την ελληνική λέξη μόσχος, λόγω της χαρακτηριστικής μυρωδιάς των λουλουδιών του. (Μόσχος είναι μια λιπαρή ουσία με έντονη μυρωδιά,που εκκρίνεται σε αδένες κάτω από το δέρμα της κοιλιάς του αρσενικού ελαφιού και χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αρωματοποιία.) Commutatum=ευμετάβλητος, χρησιμοποιείται για κάποιο είδος που είναι παρόμοιο με άλλο που είναι ήδη γνωστό. 



Ανατολικά Κύθηρα. Φεβρουάριος 2011.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Στα ανατολικά του νησιού συνάντησα μερικά με εντελώς λευκό χρώμα. Πρόκειται για κάποια παραλλαγή ή για ένα ξεχωριστό είδος;


Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2011

Ρωμυλέα η βολβοκώδιος


Romulea bulbocodium (L.) Seb.et Mauri
Ρωμυλέα η βολβοκώδιος*

Iridaceae



Από τα πιο γνωστά είδη ρωμυλέας,αρκετά κοινό σε όλη τη Μεσόγειο. Με απαλό ή πιο έντονο μωβ χρώμα στην άκρη των πετάλων ή εντελώς λευκή πάντα όμως όμορφο κίτρινο χρώμα στη βάση της στεφάνης. Στα Κύθηρα τη βρήκαμε στα δυτικά, ανθισμένη ήδη από τον Ιανουάριο.


Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

*θεωρώ ορθότερο το Ρωμυλέα από το Ρομουλέα όπως συνήθως μεταφράζεται λόγω της ετυμολογίας από το κύριο όνομα Ρωμύλος, όπως αποδίδεται στα Ελληνικά το λατινικό Romulus. Επίσης προτιμώ το βολβοκώδιος και όχι βολβώδης, αφού η λέξη bulbocodium είναι σύνθετη από το ελληνικό βολβός και κώδιο= δέρας προβιά, που αναφέρεται στον τριχωτό βολβό του είδους)

Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011

Διατσέντα


Hyacinthus orientalis L. var.albulus (Jord.) Baker


Hyacinthaceae/Liliacae





Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Οι διατσέντες ανθίζουν τέλη Ιανουαρίου και πλημμυρίζουν με άρωμα τις αυλές μας. Είναι αυτοφυές, βολβώδες φυτό αρκετά κοινό σε όλη τη Μεσόγειο, ενώ έχει εγκλιματιστεί σαν επιγενές σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Η καλλιεργημένη ποικιλία είναι πολύ πιο εμφανίσιμη χωρίς όμως το δυνατό άρωμα, χάρη στο οποίο το αιθέριο έλαιο του χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία.Στα Κύθηρα το λέμε διατσέντα (η),ενώ στην Κέρκυρα, το λένε διατσέντο (το).Το όνομα προέρχεται από το ιταλικό giacinto=υάκινθος

Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011

Οφρύς η Σφηκάφερη


Ophrys tenthredinifera (subsp.neglecta?)



Orchidaceae

Το όνομα Οφρύς αναφέρεται για πρώτη φορά στο βιβλίο “Φυσική Ιστορία” του Πλίνου του Πρεσβύτερου προέρχεται από την ελληνική λέξη που σημαίνει φρύδι. (αρκετά είδη του γένους έχουν φουντωτές άκρες στο χείλος), ενώ ο Διοσκουρίδης τα περιγράφει και εκθειάζει τις αφροδισιακές ιδιότητες τους.

Γοητευτικές πολυμήχανες και απρόβλεπτες οι ορχιδέες εμφανίστηκαν σχετικά πρόσφατα στο φυτικό βασίλειο.
Η επινοητικότητα τους σε ότι αφορά την γονιμοποίησή  δεν έχει όρια. Το χείλος του άνθους μιμείται την εμφάνιση και τη μυρωδιά  θηλυκού εντόμου, προσελκύοντας έτσι τα αρσενικά.
Τα είδη του γένους οφρύς, που συχνά αναφέρεται και σαν οφρύς εντομοφόρος, έχουν πολλά φυσικά υβρίδια, ενδημικά της Ευρώπης και της Μεσογείου.Σε αντίθεση με τις μεγαλοπρεπείς συγγενείς τους των τροπικών, οι ελληνικές ορχιδέες μπορεί να περάσουν απαρατήρητες λόγω μεγέθους.
Φεβρουάριος 2011. Ανατολικά Κύθηρα.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα
Για να θαυμάσει κανείς την ομορφιά τους θα πρέπει να σκύψει προσεκτικά πάνω τους. Ευτυχώς η μάκρο φωτογραφία μας δίνει την ευκαιρία να τις εκτιμήσουμε πιο εύκολα.Στα Κύθηρα υπάρχουν αρκετά είδη άγριας ορχιδέας του γένους οφρύς. Παλιά θυμάμαι τα λέγαμε κοριτσάκια και υπήρχαν σχεδόν παντού σε μεγάλους πληθυσμούς. Δυστυχώς κάθε χρόνο βρίσκουμε όλο και λιγότερα.



 

Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011

Στρύχνος ο μέλας

Solanum nigrum L.

Solanaceae


Φεβρουάριος 2011. Φωτογραφία Σταυρούλα Φατσέα

Ο Διοσκουρίδης περιγράφει το φυτό σαν ιδιαίτερα θεραπευτικό σε δερματικές παθήσεις (έρπης, ερυσίπελας) στους πονοκεφάλους, σε στομαχικά προβλήματα, σαν κολλύριο για πόνους των αυτιών,  σαν εμμηναγωγό κ.α
Υπάρχει μεγάλη διχογνωμία σχετικά με το κατά πόσο το φυτό είναι βρώσιμο. Σε πολλά μέρη του κόσμου το καλλιεργούν και το καταναλώνουν άφοβα.Οι σχετικές μελέτες δείχνουν ότι η τοξικότητα ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Πάντως όλο το φυτό, ιδιαίτερα όμως οι πράσινοι καρποί, περιέχει σολανίνη μια πολύ τοξική ουσία, και κατανάλωση τους πριν ωριμάσουν μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές δηλητηριάσεις.
Στα Κύθηρα λέγεται στύφνος και παλιά συνήθιζαν να βάζουν τις τρυφερές κορυφές του, στις πίτες. ( Πληροφορία από τον Αλέκο Καστρίσιο). 

Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2011

Αγχουζέλα η ποικιλόχρωμη



Anchusella variegata ( L.) Bigazzi, Nardi & Selvi

Boraginaceae

Ανατολικά Κύθηρα. Φεβρουάριος 2011
Ενδημικό της Νότιας Ελλάδας.Τα φύλλα του είναι λογχοειδή, αγκαθωτά με άσπρα στίγματα. Το μικρό άνθος με τις όμορφες ματζεντί βούλες έχει διάμετρο, περίπου 5 χιλιοστά.Το βρήκαμε στα Κύθηρα σε διάφορες τοποθεσίες ανατολικά και βόρεια κοντά στη θάλασσα και στα δυτικά του νησιού στα μεσόγεια. 

Φεβρουάριος 2011. Βορειοδυτικά Κύθηρα.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα


Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2011

Ρωμυλέα* η λιναρέσιος

Romulea linaresii subsp. greaca  


Iridaceae




Πολύ μικρό ( 5-10 εκ. ύψος) βολβώδες φυτό, ενδημικό της Ελλάδας. Στο γένος ρωμυλέα ανήκουν πάνω από 80 είδη με εξάπλωση στην Ευρώπη τη Μεσόγειο και τη Νότια Αφρική. Βρήκαμε αυτήν τη ρωμυλέα στα βόρεια των Κυθήρων. Το όνομα του γένους προέρχεται από τον Ρωμύλο, μυθικό ιδρυτή της Ρώμης,ενώ το επίθετο του είδους δόθηκε προς τιμήν του Βιντζέντζο Λινάρες,σικελού συγγραφέα και δημοσιογράφου.

* για πολλούς, ρομουλέα   

Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011

Αγριολεβάντα,Γαλλική Λεβάντα

Lavandula stoechas L.

Labiatae / Lamiaceae



Αειθαλής θάμνος ενδημικός της Μεσογείου που έχει εξαπλωθεί σε όλο σχεδόν τον κόσμο.Ονομάζεται και γαλλική ή ισπανική λεβάντα. Μπορεί να φτάσει έως και 80 πόντους ύψος. Αν και είναι η αρχαιότερη ποικιλία λεβάντας σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως σαν καλλωπιστικό κήπων. Το άρωμα της, που θυμίζει περισσότερο δενδρολίβανο ή καμφορά και δεν είναι τόσο φίνο όσο της “πραγματικής λεβάντας” (lavandula angustifolia, english lavender), και γι αυτό το αιθέριο έλαιο της θεωρείται κατώτερης ποιότητας.
Φεβρουάριος 2011. Βόρεια Κύθηρα.
Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα.
Το όνομα lavandula προέρχεται από το λατινικό lavare= πλένω και αναφέρεται στο Ρωμαϊκό έθιμο να αρωματίζεται το νερό του μπάνιου με τα φύλλα και τα λουλούδια του φυτού. Stoechas = στοιχάς από το όνομα νησιών έξω από τη Μασσαλία που οι Αρχαίοι Ελληνες ονόμαζαν Στοιχάδες ( σειρές )
Τα νησιά αυτά σήμερα ονομάζονται Iles d' Hyeres, και ένα από αυτά, το Port Cros φιλοξενεί το ομώνυμο Εθνικό Πάρκο όπου προστατεύονται πολλά ενδημικά φυτά της Μεσογείου.  

Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2011

Globularia alypum L.

Globulariaceae




Φεβρουάριος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα


Αειθαλής θάμνος που φτάνει έως 60 εκ.ύψος με όρθια κλαδιά και μπλέ μωβ λουλούδια. Υπάρχει σε όλη τη Μεσόγειο και ανθίζει στα τέλη Ιανουαρίου. Διάφορες ονομασίες του στην Ελλάδα : στουρέκι, γκλομπουλάρια, στουρένη, αλληλούια, γέννα, τσουκλάδι, σιδέρι χορτάρι της προβατίνας. Το λατινικό όνομα προέρχεται από το globulus = σφαιρικός, θολωτός (από το σχήμα των λουλουδιών)
Ο Διοσκουρίδης το συστήνει σαν πολύ καλό καθαρτικό της χολής. Θεωρείται ότι έχει αντιρευματικές, αντιόξινες και επουλωτικές (του στομάχου) ιδιότητες. Χρειάζεται πάντως ιδιαίτερη προσοχή καθώς το φυτό είναι τοξικό.  

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011

Γιγάντια Ορχιδέα

Barlia Robertiana (Loiseleur) Greuter



Orchidaceae






Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα



Είναι η μεγαλύτερη άγρια ορχιδέα της Ευρώπης αφού μπορεί να φτάσει έως και 80 εκ. ύψος.  Αρκετά σπάνιο είδος, ανθίζει πρώιμα, στις αρχές Φεβρουαρίου. Για πρώτη φορά περιγράφτηκε στη Γαλλία, όπου και υπήρξε προστατευόμενο είδος για αρκετά χρόνια.Βαφτίστηκε , από τα ονόματα δύο γάλλων βοτανολόγων του Jean Baptiste Barla και του Gaspard Nicolas Robert.
Συναντάται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο.  

Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2011

Η Βιολέτα του γυαλού

Μatthiola tricuspidata L.


Brassicaceae Cruciferae







Κύθηρα Ιανουάριος 2011. Φωτογραφίες Σταυρούλα Φατσέα

Ετήσιο φυτό που ανθίζει από Μάρτιο έως Μάϊο,κυρίως σε αμμώδεις παραλίες αλλά και ανάμεσα στα βράχια των ακτών. Το όνομά της το πήρε από τον Pierandrea Mattioli (1501-1577), ιταλό φυσικό και βοτανολόγο.O ασημοπράσινος ρόδακας των φύλλων πριν βγεί το λουλούδι είναι έργο τέχνης. Το λουλούδι απαλό ροζ ή μωβ έχει το χαρακτηριστικό άρωμα της βιολέτας. Φέτος βρήκαμε τα πρώτα λουλούδια ανθισμένα ήδη τον Ιανουάριο στα νότια του νησιού. 


Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου 2011

Erodium malacoides L., L'Héritier

Geraniaceae







Ιανουάριος 2011. Λίμνη Παλιόπολης. Φωτογραφία Σ.Φ.
Μονοετές ή διετές φυτό αρκετά κοινό στη Μεσόγειο. Το όνομά του, από το ελληνικό “ερωδιός” το οφείλει στην ομοιότητα του καρπού του με το μακρύ ράμφος του πουλιού. Και το μαλακός επειδή τα φύλλα του είναι μαλακά και απαλά στο άγγιγμα. Μοιάζουν μάλιστα με αυτά της μολόχας. Τα τρυφερά φύλλα τρώγονται ωμά ή βρασμένα. Ανθίζει από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλιο.