Χοιράδια η ετερόφυλλη : Γοητεία χωρίς όνομα

Scrophularia heterophylla Willd

Scrophularia heterophylla subsp.laciniata Waldst.&Kit.

Syn. Scrophularia caesia Sibth. & Smith

Scrophulariaceae

Σχετικά σπάνιο χασμόφυτο, που συναντάται σε ασβεστολιθικά πετρώματα στις σχισμές των βράχων σε γκρεμούς ακόμα και στις χαραμάδες πέτρινων τοίχων σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. 

Το γένος scrophularia περιλαμβάνει περίπου 200 είδη που εξαπλώνονται στο Βόρειο Ημισφαίριο ενώ στη Νότια Ευρώπη και Βόρεια Αφρική τα αυτοφυή είδη είναι πολύ λιγότερα.

Το είδος με μεγαλύτερη εξάπλωση στα Κύθηρα, είναι η scrofularia heterophylla. Τη συνάντησα σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες κυρίως κοντά στη θάλασσα σε σχισμές βράχων και ορθογκρεμούς στα βόρεια, ανατολικά και νότια του νησιού. Η αναφορά που υπάρχει σε scrophularia peregrina στο Κάστρο της Χώρας είναι προφανώς εσφαλμένη.

Scrophularia peregrina. Αγ. Μάμας Κύθηρα

Στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική η Scrophularia ningpoensis χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία αρκετών ασθενειών όπως αρθρίτιδα, ρευματισμοί, πονόλαιμοι, φλεγμονές κ.α.

Ένα άλλο είδος , η scrophulalria nodosa χρησιμοποιείται στην λαϊκή θεραπευτική σε Ευρώπη και Αμερική σαν διουρητικό, καθαρτικό, διεγερτικό της καρδιάς και τονωτικό του οργανισμού, κατά των χοιράδων και γενικά κατά δερματικών παθήσεων όπου υπάρχει ερεθισμός και κνησμός. Είναι επίσης ένα ισχυρό ομοιοπαθητικό φάρμακο.

Στην Κρήτη το είδος scrophularia peregrina, ονομάζεται βρωμόχορτο ή βρωμοζάκι και έχει ανάλογες χρήσεις. Συνιστάται προσοχή στη χρήση του καθώς ενδέχεται να έχει και τοξική δράση. Το ίδιο είδος υπάρχει στα Κύθηρα σε περιορισμένους πληθυσμούς σε μέρη με μεγάλη υγρασία.

Σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι φυτά του γένους περιέχουν συστατικά με ισχυρή παυσίπονη δράση που συγκρίνεται με αυτήν της κορτιζόνης, χωρίς τις  παρενέργειες, ενώ καταδεικνύονται πλήθος άλλων θεραπευτικών ιδιοτήτων. (Biologically Active Substances from the Genus Scrophularia, Galindez, Lanza & Matellano, 2002)

Το όνομα του γένους προέρχεται από τη λατινική λέξη scrofula = χοιράδωση (είδος φυματίωσης), για την οποία φυτά του γένους χρησιμοποιήθηκαν σαν θεραπεία. Το χαρακτηριστικό επίθετο του είδους, από τις ελληνικές λέξεις έτερος + φύλλο πιθανή αναφορά στην ανομοιογένεια του σχήματος των φύλλων. Το κοινό όνομα στην Κρήτη, βρωμόχορτο, οφείλεται στην κάπως δυσάρεστη μυρωδιά των φύλλων του φυτού.