Μαυρόκρινος, ο βελούδινος αγγελιαφόρος

Iris tuberosa L.

Hermodactylus tuberosus (L.) Mill.

Iridaceae

Ερμοδάκτυλος ο κονδυλόριζος

Κύθηρα, Φεβρουάριος 2012.
Φωτογραφίες, κείμενο: Σταυρούλα Φατσέα

Πολυετές αρωματικό φυτό, ενδημικό της Μεσογείου. Τα όμορφα ωχροκίτρινα πέταλα καταλήγουν σε βαθιές μαβιές ή μαύρες και σπανιότερα σε χρυσοκίτρινες αποχρώσεις. Ανθίζει στα τέλη του χειμώνα σχηματίζοντας αρκετά μεγάλες συστάδες σε χέρσα χωράφια, πετρώδεις τοποθεσίες, στις άκρες των δρόμων.

Το όνομα ερμοδάκτυλος αρχικά δόθηκε στο συγκεκριμένο φυτό από τον βοτανολόγο Mattioli το 1565, ενώ χρησιμοποιείται από τον 6ο αιώνα π.Χ για κάποιο είδος κολχικού (Αλέξανδρος εκ Τράλλεων) που εθεωρείτο εξαιρετικό φάρμακο κατά της αρθρίτιδας.

Στη συνέχεια ο Λινναίος το περιέγραψε σαν Iris tuberosa τον 18ο αιώνα.

Στα τέλη του 18ου αιώνα διαχωρίστηκε από το γένος Iris και ταξινομήθηκε σαν ξεχωριστό γένος. Μετά από μοριακές αναλύσεις όμως, που έγιναν στην Αγγλία (Jordell labs, Kew) τον 20ο αιώνα θεωρείται πιο σωστό να περιγραφεί με το όνομα Iris tuberosa, που είχε δώσει ο Λινναίος. Τελικά το αρχαίο όνομα φαίνεται να υπερισχύει. Η ετυμολόγησή του από το Ερμής + δάκτυλος αναφέρεται στα κονδυλώδη ριζώματα του φυτού που μοιάζουν με δάκτυλα. Οι βοτανολόγοι που επέλεξαν αυτό το όνομα για το φυτό έκαναν ίσως ένα έξυπνο τέχνασμα αφού και ο Ερμής ήταν αγγελιαφόρος των θεών όπως και η Ιρις.

Οι κοινές ονομασίες στα Αγγλικά, widow iris και snake's head iris αναφέρονται η πρώτη στο κάπως πένθιμο χρώμα του widow=χήρα και η δεύτερη στην ομοιότητα των πετάλων με κεφάλι φιδιού.

Στα Κύθηρα σε κάποιες περιοχές το λένε μαυρόκρινο, ενώ σε άλλες περιοχές της Ελλάδας είναι γνωστό σαν “αυτί του λαγού”.