Ένας αρχαίος φίλος

Equisetum arvense L.

Ιππουρίς η αγροστώδης

Equisetaceae

Κύθηρα, Άνοιξη 2012.
Φωτογραφίες, κείμενα: Σταυρούλα Φατσέα

Στις όχθες των ρεματιών, σε υγρά, ακόμα και ανήλιαγα μέρη, φυτρώνει το πολυκόμπι, τελευταίος απόγονος της μεγάλης οικογένειας των ιππουριδών. Οι συγγενείς του, που εμφανίστηκαν κατά τον Παλαιοζωικό Αιώνα, ήταν ψηλά φυτά, σαν δέντρα. Έφτασαν στην ακμή τους κατά τη Λιθανθρακοφόρο περίοδο 360-300 εκατομμύρια χρόνια πριν. Οι μεγαλοπρεπείς αυτοί πρόγονοι καταρρέοντας, σχημάτισαν τα αποθέματα λιθάνθρακα τα οποία χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. Σύγχρονος εκπρόσωπός τους, το λιγότερο εντυπωσιακό αλλά πολύ χρήσιμο πολυκόμπι.

Γνωστό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες από την εποχή τουλάχιστον του Διοσκουρίδη που το θεωρούσε άριστο επουλωτικό των τραυμάτων. Ο Πλίνιος που πρωτοχρησιμοποίησε το όνομα equisetum το περιγράφει σαν θαυματουργό φάρμακο, που με μία και μόνη εφαρμογή μπορεί να σταματήσει την αιμορραγία. Ακόμα σήμερα θεωρείται εξαιρετικό για την ανάπλαση του συνδετικού ιστού του δέρματος, για υγιή μαλλιά και νύχια, φάρμακο για την ακμή και διάφορες δερματικές παθήσεις.

Θεωρείται ισχυρό διουρητικό και χρησιμοποιείται από την παραδοσιακή ιατρική σε όλες τις παθήσεις που σχετίζονται με κατακράτηση υγρών, παχυσαρκία, διαβήτη, πρήξιμο ματιών αρθρίτιδες, ρευματισμούς, πέτρες στα νεφρά κ.α.

Η σύγχρονη έρευνα επιβεβαιώνει την υψηλή περιεκτικότητα των ιστών του φυτού σε πυρίτιο και κάλιο, αλκαλοειδή , σαπωνίνες μαγγάνιο, μαγνήσιο, θείο.

Λόγω της έντονης διουρητικής του δράσης και της περιεκτικότητας τους σε δραστικά συστατικά, η χρήση του πρέπει να γίνεται προσεκτικά και μόνο με συμβουλή ειδικού.

Πολλά κοινά ονόματα με τα οποία το συναντάμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου αλλά και το επιστημονικό όνομα, από το λατινικό equisetum> equus= ίππος + seata= τρίχα, αναφέρονται επί το πλείστον στην εμφάνιση του ώριμου φυτού, που θυμίζει ουρά αλόγου. Αγγλικά horsetail, γαλλικά queue-de-cheval, ισπανικά cola de caballo.

Στο Μεσαίωνα, σιδηρουργοί και μεταλλοτεχνίτες μαζί με τους αλχημιστές εκτιμούσαν το φυτό για τις μαγικές δυνάμεις που μπορούσε να δώσει στα σπαθιά και τις πανοπλίες και χρησιμοποιούσαν την άγρια επιφάνεια των φύλλων για να γυαλίζουν το μέταλλο και τους πολύτιμους λίθους. Στα Κύθηρα παλιότερα χρησιμοποιούσαν τα ώριμα φυτά για να πλένουν γυάλινα μπουκάλια.

Ευχαριστώ τον καλό φίλο Δημήτρη που μου το έδειξε, καθώς στα Κύθηρα εμφανίζεται σε περιορισμένη περιοχή.