Αχλάδα

Pyrus amygdaliformis Villars

Άπιος η αμυγδαλόμορφη

Rosaceae

Άνοιξη 2012 Κύθηρα. Φωτογραφίες, κείμενο Σταυρούλα Φατσέα

Tο γένος pyrus περιλαμβάνει πάνω από 30 άγρια είδη αυτοφυή σε όλο τον κόσμο από τις ακτές του Ατλαντικού ως ως την Κίνα. Το συγκεκριμένο είδος η άπιος η αμυγδαλόμορφη, είναι πολύ κοινό σε όλη τη νότια Ευρώπη. Πρόκειται για φυλλοβόλο δέντρο που μπορεί να φτάσει έως και 10 μ σε ύψος αν και συνήθως δεν ξεπερνά τα 5-6 μ Οι καρποί του είναι βρώσιμοι αλλά πολύ στυφοί. Μαζί με άλλα άγρια αυτοφυή είδη αποτέλεσε από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα υποκείμενο για εμβολιασμό (μπόλιασμα) με ήμερες ποικιλίες.

Η καλλιέργειά της αχλαδιάς είναι γνωστή από την αρχαιότητα. O Όμηρος αναφέρει πως η όγχνη (αχλαδιά) μαζί με τα άλλα οπωροφώρα δέντρα, δώρα των θεών, στολίζει τον κήπο του Αλκινόου,

ὄγχναι καὶ ῥοιαὶ καὶ μηλέαι ἀγλαόκαρποι

συκέαι τε γλυκεραὶ καὶ ἐλαῖαι τηλεθόωσαι.

Οδύσσεια Ραψωδία Η

Ο Πλούταρχος 50 -120 μΧ, στα Ηθικά , βιβλίο VI (Αίτια Ελληνικά ) λέει πως όταν ο Ίναχος θρυλικός ιδρυτής του Αργους μετέφερε κατοίκους των ορεινών στις εύφορες πεδιάδες της Βοιωτίας αυτοί είχαν σαν αποκλειστική τροφή τα άγρια αχλάδια, τις αρχάδες. ( Αρχάς – αρχάδος )

Πιθανόν από αυτή την παράδοση προέρχεται η ιδέα ότι το άγριο αχλάδι ήταν το ψωμί των Αργείων ( Μπάουμαν) . Μια άλλη εκδοχή που δίνει ο ίδιος είναι πως τα άγρια αχλάδια πρωτοεμφανίστηκαν στην Πελοπόννησο όταν η περιοχή ακόμα ονομαζόταν Απια και από τότε τα αχλάδια ονομάστηκαν άπια. Απιος η αχλαδιά, άπιον το αχλάδι. Και οι δύο εκδοχές έχουν προφανή σχέση με τις σύγχρονες νεοελληνικές λέξεις για το δέντρο και το φρούτο. Αχράς αχράδος = αχλαδιά αχλάδι. Απιος άπιον > απιδιά, υποκ. Απίδι.

Στον πατέρα της βοτανικής, Θεόφραστο μαθαίνουμε ότι η καλλιέργεια της αχλαδιάς όπως και άλλων οπωροφόρων δέντρων ήταν ήδη αρκετά εξελιγμένη και τον 4ο πΧ αιώνα. Όλα σχεδόν τα μυστικά της καλλιέργειας που μας βοηθούν σήμερα να συνδράμουμε τη φύση ώστε να τελειοποιηθεί το αχλάδι, εκτός από τα παρασιτοκτόνα και την διασταυρούμενη επικονίαση ήταν γνωστά και στην εποχή του Θεόφραστου.

Ο Πλίνιος περιγράφει πως το άγριο αχλάδι ωριμάζει πολύ αργά. Κομμένο σε φέτες και αποξήραμένο στον αέρα σταματά τη διάρροια. Αφέψημα που γίνεται με τους αποξηραμένους καρπούς και τα φύλλα θεωρείται αντισπασμωδικό και κατά της δυσμηνόρροιας. Ακόμα λέει πως η στάχτη από το ξύλο της αχλαδιάς είναι αποτελεσματικό αντίδοτο σε δηλητηριάσεις από μανιτάρια.

Ακόμα και σήμερα σε μερικά χωριά της

Κρήτης πολτοποιούν τους στυφούς καρπούς και φτιάχνουν μίγμα που το χρησιμοποιούν κατά των εντερικών διαταραχών και της διάρροιας.

Στα Κύθηρα όπως και σε όλη τη Μεσόγειο οι πυκνοί κόρυμβοι από λευκά άνθη της αχλάδας δοξάζουν την άνοιξη και είναι πραγματική απόλαυση για τα μάτια.